Çek Cumhuriyeti’nde Vergiler 2024-2025

Çek Cumhuriyeti’nin vergi rejiminin organizasyon yapısı, çoğu Avrupa Birliği üyesi ülkede benimsenen ilkelere uygun olarak tasarlanmış olup, hem dolaylı hem de dolaysız vergi yükümlülüklerinin geniş bir yelpazesini kapsamaktadır. Dolaysız vergiler arasında kurumlar vergisi, bireysel gelir vergisi, emlak vergileri ve yol vergisi bulunmaktadır. Dolaylı vergiler ise katma değer vergisi (KDV), özel tüketim vergileri ve çevre vergilerini içermektedir. Bu vergi sistemi 1993 yılında kurulmuş olup, o tarihten itibaren üç ana kategoriye ayrılmıştır: dolaysız vergiler, dolaylı vergiler ve diğer vergiler.

Çek Cumhuriyeti’nin 1 Mayıs 2004 tarihinde Avrupa Birliği’ne katılmasının bir sonucu olarak, vergi sistemi ile AB norm ve standartları arasında kademeli bir uyum süreci başlamış ve hâlâ devam etmektedir. Çek Cumhuriyeti, vergi düzenlemeleri alanında uluslararası iş birliğinin geliştirilmesinde de aktif rol oynamakta ve AB içi ve dışındaki birçok ülke ile çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları imzalamıştır. Bu anlaşmaların çoğunun yapısı, OECD Model Vergi Anlaşması ilkelerine dayanmaktadır.

Çek Cumhuriyeti yasaları vergileri dolaysız ve dolaylı vergiler olarak sınıflandırmaktadır. Ulusal vergi sisteminin Avrupa Birliği mevzuatıyla uyumlaştırılması bağlamında, 1 Mayıs 2004’teki katılımdan bu yana önemli gelişmeler yaşanmıştır. Ayrıca, Çek Cumhuriyeti’nin OECD standartlarına dayalı olarak AB üye ülkeleri ve üçüncü ülkelerle geniş bir ikili çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları ağı bulunmaktadır.

Çek Cumhuriyeti’ndeki dolaysız vergiler şunlardır:

• Gelir Vergisi Kanunu’na göre bireyler ve tüzel kişilerin gelirleri üzerinden alınan vergiler;
• Mülkiyet vergileri – Mülkiyet Vergisi Kanunu ve Yol Vergisi Kanunu uyarınca;
• Devir vergileri – Emlak Edinim Vergisi Kanunu uyarınca.

Dolaylı vergiler şunlardır:

• KDV Kanunu ile uygulanan katma değer vergisi;
• Özel Tüketim Vergisi Kanunu ile belirlenen tüketim vergileri;
• Gümrük Vergileri – Gümrük Vergisi Kanunu uyarınca;
• Enerji kaynaklarının vergilendirilmesine ilişkin özel mevzuatla öngörülen çevre vergileri.

Bu sistematik yaklaşım, uluslararası standartlarla uyumlu ve modern ekonomik ortamın ihtiyaçlarına uygun, karmaşık ve çok boyutlu bir vergi yaklaşımı sunmaktadır.

Ekonominin dinamik gelişimine uyum sağlamak amacıyla vergi mevzuatının sürekli olarak güncellenmesi çerçevesinde, Çek Cumhuriyeti hükümeti 2008 yılında Enerji Vergilendirme Kanunu’nu kabul etmiştir. Vergi sistemini optimize etme ve ekonomik zorluklara etkin şekilde yanıt verebilme hedefi doğrultusunda, yasal değişiklikler oldukça düzenli olarak yapılmaktadır.

2015 yılında toplam gelir 670,216 milyar CZK seviyesine ulaşmış ve ülkenin gayri safi yurt içi hasılasının %36,3’ünü temsil etmiştir. Çek Cumhuriyeti’nin vergi oranı hâlâ Avrupa Birliği ortalamasının altında olup, nispeten ılımlı bir vergi yükünü göstermektedir.

En önemli gelir kaynakları gelir vergisi, sosyal güvenlik katkıları, KDV ve kurumlar vergisidir. OECD ülkeleri ile karşılaştırıldığında, sosyal güvenlik katkıları, kurumsal gelir ve kâr ile KDV toplam gelirlere çok daha fazla katkıda bulunurken, bireysel gelir vergisi gelirleri OECD ortalamasının oldukça altındadır. Emlak vergileri de çoğu diğer ülkeye kıyasla nispeten daha az gelir sağlar ve bu durum ülkenin vergi yapısına özgün bir özellik kazandırır.

Bu veriler, bazı vergi araçlarının Çek maliye politikasının şekillendirilmesinde çok önemli olduğunu ve uluslararası eğilimler bağlamında ülkenin ekonomik gelişiminin tipik özelliklerini yansıttığını doğrulamaktadır.

Çekya’da Vergi Sistemi 2024-2025

Çekya vergi mevzuatına göre, ülke vergi mükellefleri dünya genelindeki gelirleri üzerinden gelir vergisi ödemekle yükümlüdür; vergi mükellefi olmayanlar ise yalnızca ülkede elde edilen gelir üzerinden vergi ödemekle yükümlüdür.

Bireyler için gelir vergisi oranları

Çekya, vergi mükellefi olanların gelirleri için kademeli vergi sistemini kullanır. Özellikle:

• 36 aylık ortalama maaşa eşdeğer olan 1.582.812 CZK’a kadar olan gelirler %15 oranında vergilendirilir.
• Bu sınırın üzerindeki gelirler %23 oranında vergilendirilir.

Bu vergi oranları, Çekya’da kaynağında kesilen nihai stopaj vergisine tabi olmayan her türlü gelir için geçerlidir; örneğin Çek şirketleri tarafından ödenen temettüler ve tahvil faizleri ile ayrı bir vergi matrahına tabi olan belirli yabancı kaynaklı gelirler.

Ayrı vergi matrahı

Bazı yabancı yatırım gelirleri, temettüler dahil, ve yabancı şirketler tarafından çıkarılan tahvillerin faizleri için %15’lik özel bir vergi matrahı uygulanır. Bireyler bu geliri sabit vergi oranına tabi ayrı matraha dahil edebilir, ancak bu gelir kategorisi için vergi indirimleri veya kredi uygulanamaz.

Dolayısıyla, mükellefin seçimi vardır: yabancı sermaye gelirini kademeli vergiye tabi olan dünya genelindeki vergi matrahına dahil etmek veya %15 sabit vergi oranıyla ayrı matrah olarak değerlendirmek; sabit matrah için vergi kredileri ve indirimler geçerli değildir.

Çekya’da Bireysel Gelir Vergisi 2024-2025

Çekya’da vergi mükellefi, ülkede ikametgahı veya sürekli ikameti bulunan gerçek kişidir. Bir kişi, takvim yılı boyunca en az 183 gün Çekya’da bulunursa vergi mükellefi olarak kabul edilir. Tüzel kişiler ise merkezi veya fiili yönetim yeri Çekya’da ise vergi mükellefi sayılır. Yukarıdaki durum gerçekleşmezse veya uluslararası anlaşmalar farklı hüküm içeriyorsa, ikamet dikkate alınmaz.

Bireysel gelir vergisi oranları

• Ortalama ücretin 48 katına kadar olan gelirler: %15
• Bu sınırı aşan gelirler: %23

Yabancı gelirlerin vergilendirilmesine ilişkin özellikler

Stopaja tabi gelirler için %15 özel oran uygulanır. Ancak, vergi mükellefleri Çekya’nın çifte vergilendirmeyi önleme veya vergi bilgi değişim anlaşması yapmadığı bir ülkede ikamet ediyorsa, %35 oranında artırılmış vergi uygulanır.

Amaç, Çekya’nın hukuki sisteminde uluslararası standartlara ve anlaşmalara dayalı vergi eşitliğini sağlamaktır.

Çekya’da vergi beyannamesi sunma prosedürünün düzenlenmesi

Düzenleyici çerçeve

Gelir vergisi beyannameleri, Gelir Vergisi Kanunu ve Çekya Vergi Kanunu gerekliliklerine uygun olarak sunulur. Bu kanunlar, beyannamenin sunulma tarihlerini ve yöntemini de belirler.

Mükellef yükümlülükleri

Beyanname, rapor veya hesap tablosunun doğru şekilde doldurulması, vergi yükümlülüklerinin doğru hesaplanması için gereklidir. Bu, mükellefin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesini, devlet bütçesine katkıda bulunmasını ve fazla ödeme durumunda iade almasını sağlar.

Elektronik Beyan

Kanun, aşağıdaki durumlarda zorunlu elektronik beyan gerektirir:

• Mükellef veya temsilcisinin yasal olarak oluşturulmuş bir veri kutusu varsa
• Mükellefin hesaplarının denetimi zorunluysa

Elektronik Beyan Teknik Koşulları

• El yazısı ile atılmış imza ile eşdeğer imza – başvuru sahibinin kimliğini doğrulama;
• Kesinlikle doğrulanabilecek bir kimlik doğrulama yöntemi kullanımı;
• Resmi vergi bilgi alanı üzerinden de beyan yapılabilir.

Çekya’da vergi ödeme ve beyan prosedürleri

Bağımsız faaliyetlerden elde edilen gelir için avans ödemesi

Avansların belirlenmesi

Serbest çalışanlar, önceki beyannameye göre belirtilen son bilinen vergi yükümlülüğüne dayanarak avans öderler. Diğer tüm gelirler ve ilgili giderler avans hesaplamasına dahil edilmez.

Avans ödeme sıklığı ve miktarı

• Vergi yükümlülüğü 30.000–150.000 CZK olan mükellefler, %40 oranında avansı yılda iki kez 15 Haziran ve 15 Aralık’ta öder.
• Vergi yükümlülüğü 150.000 CZK’yi aşan mükellefler, son bilinen vergi yükümlülüğünün %25’i oranında dört taksitte öder: 15 Mart, 15 Haziran, 15 Eylül ve 15 Aralık.

Serbest meslek sahipleri için tek tip vergi

Tek tip vergi uygulanma koşulları

Serbest çalışanlar, serbest meslek gelirinden elde edilen vergi matrahı 1.000.000 CZK’yi ve toplam sermaye, kira ve diğer gelirlerin 15.000 CZK’yi aşmaması durumunda tek tip vergiyi seçebilirler. KDV mükellefi olmaları veya adi ortaklık veya komandit şirket ortağı olmaları gerekmez.

Tek tip vergi miktarı ve ödeme sıklığı

• Sağlık sigortası: CZK 2.393
• Emeklilik sigortası: CZK 2.976
• Gelir vergisi: CZK 100, toplam CZK 5.469 aylık

Çekya’da farklı çalışan ve mükellef gruplarına özel bilgiler

Vergi Değerlendirmesine İtiraz Etme

Mevzuat Düzenlemesi: Gelir Vergisi Kanunu; Çek Cumhuriyeti Vergi Kanunu

İtiraz: İtiraz, kararı veren vergi denetim dairesine doğrudan yapılır.

Yetki Belirleme: Vergi işlemleriyle ilgili yasa aksi bir durum öngörmedikçe, itiraz için yetkili vergi idaresi, mükellefin kayıtlı ofis veya ikamet adresine göre belirlenir.

Çek Cumhuriyeti’nde Kurumlar Vergisi, yerleşik şirketlerin ve yabancı şirketlerin sürekli kuruluşlarının gelirleri üzerinden alınır. Ayrıca, adi ortaklık ve komandit şirketlerdeki şirket ortaklarının kar paylarına da uygulanır.

Yerleşik ve Yerleşik Olmayanların Vergilendirilmesi

Yerleşik şirketler: Kurumlar vergisi (CIT) ödeme yükümlülüğü, dünya çapında elde edilen tüm gelirleri kapsar.

Yerleşik olmayan şirketler: CIT ödeme yükümlülüğü yalnızca Çek Cumhuriyeti’nde elde edilen gelirleri kapsar.

Vergi Oranları

Standart oran: 2024 yılı itibarıyla başlayan vergi dönemleri için %21. Önceki dönemlerde oran %19 idi.

Temettüye özel oran: Muafiyet yoksa, Çek vergi mükelleflerinin yerleşik olmayanlardan aldığı temettüler %15 oranında vergilendirilir.

Yatırım ve emeklilik fonları: Belirli yatırım fonları için %5 oran uygulanır; emeklilik fonları %0 oranında vergilendirilir.

Beklenmedik Kazanç Vergisi

Makale, büyük bankalar ve enerji sektöründeki şirketler için gelir vergisine %60 geçici ek vergi getirmektedir. Vergiye tabi fazla kar, 2018-2021 yılları ortalama vergi matrahının %20 artırılması olarak belirlenir. Buna göre, kar %79 oranında vergilendirilir; 2024 ve 2025 yıllarında %81 olur.

Ayrıca, bu kurumlar vergisi önlemleri, Çek Cumhuriyeti’ndeki şirketlerin finansal faaliyetlerini hem yerel hem de küresel açıdan düzenlemektedir.

Çek Cumhuriyeti’nde Sütun 2 Kapsamında Asgari Vergi

Çek Cumhuriyeti yasaları, aşağıdakileri kapsayan GloBE kurallarını yürürlüğe koymuştur:

1. Temel Kural: Gelir Dahil Etme Kuralı (Income Inclusion Rule), 31 Aralık 2023’ten itibaren uygulanacak ve çok uluslu grupların gelirinin asgari vergi seviyesinin altında tanımlanmasını sağlar.
2. Yetersiz Vergilendirilmiş Ödeme Kuralı (Undertaxed Payment Rule), 31 Aralık 2024’ten itibaren uygulanacak ve düşük vergi oranlı ülkelere matrah aktarımını önleyecektir.

31 Aralık 2023’ten itibaren, asgari KDV %15 olarak belirlenmiştir; vergi, ülkedeki tüm ekonomik oyuncular için aynı olmalıdır.

Sütun 2 Uygulaması ve Şartları

İkinci sütun kuralları, Çek Cumhuriyeti’nde ticari çıkarları bulunan çok uluslu şirket gruplarına uygulanacaktır. Bu kurallar, söz konusu grubun gelirleri, raporlama yükümlülüğünün doğduğu mali yıl öncesindeki son dört mali yıldan en az ikisi için hazırlanan konsolide mali tablolarına göre 750 milyon Euro eşiğini aşarsa geçerlilik kazanır.

Ek Hükümler

• CbCR: Ülke bazlı raporlama için geçici Güvenli Liman (Safe Harbour), şirketlerin yeni kuralların benimsenmesi sırasında raporlama yükümlülüklerinde geçici bir rahatlama sağlamasına imkan tanır.
• UTPR Safe Harbours ve QDMTT (Qualified Domestic Minimum Top-up Tax) Safe Harbour: Sütun 2 kuralları kapsamında şirketler için çifte vergilendirme veya yetersiz vergilendirmeyi önleyen koşulları sağlar ve daha esnek geçiş hükümleri içerir.

Bu önlemler, vergi matrahını desteklemeye ve çok uluslu şirketler için kötüye kullanılmayan bir vergi sistemi oluşturmaya yardımcı olur; vergi matrahının erozyonunu ve kârların yurtdışına çıkışını önler.

Çek Cumhuriyeti Vergi İkameti

Çek Cumhuriyeti’nde vergi ikamet durumu, vergilendirme kapsamını tanımlamada kritik öneme sahiptir:

• Vergi mükellefleri (ikamet edenler), dünya genelindeki gelirleri üzerinden vergilendirilir.
• Vergi mükellefi olmayanlar (ikamet etmeyenler), yalnızca Çek Cumhuriyeti kaynaklı gelirler üzerinden vergilendirilir.

Vergi ikameti kriterleri şunları içerir:

• Bir takvim yılı içinde en az 183 gün Çek Cumhuriyeti’nde bulunmak.
• Çek Cumhuriyeti’nde sürekli ikamet veya adres sahibi olmak.

Bireyler için vergi yükümlülükleri

Bireyler için vergi dönemi takvim yılı ile aynı olup, çalışan ve işveren arasındaki ilişki aşağıdaki vergi ve katkı yükümlülüklerini içerir:

Vergi mükellefleri (ikamet edenler) için:

1. Kişisel gelir vergisi:
   • Oranlar kademelidir: %15 ve %23.
   • %23 oranı, CZK 1,867,728’yi aşan süper brüt gelir üzerinde uygulanır.
2. Sosyal güvenlik katkıları:
   • Çalışanın brüt maaşının %6,5’i, çalışanın kendisi tarafından ödenir.
   • 2022 yılında 48 ortalama maaş veya CZK 1,867,728 üst sınırı uygulanır.
   • Üst sınır uygulanmadan brüt maaşın %4,5’i oranında alınır.

İşverenin yükümlülükleri:

İşverenler ayrıca çalışanların maaşlarından ilgili vergi ve katkıları kesip ödemekle sorumludur. Bu sadece gelir vergisi değil, aynı zamanda sosyal ve sağlık sigortası katkılarını da içerir.

Bu düzenlemeler, ikamet edenler ve etmeyenler arasındaki vergi sorumluluğunu açıkça belirler ve Çek Cumhuriyeti’nde vergi ve sosyal güvenlik ödemeleri konusunda işverenin sorumluluklarını tanımlar.
Faiz Vergilendirmesi

Stopaj Vergi Oranı: Yabancı krediler üzerinden yurtdışına ödenen faizler %15 oranında vergilendirilir. Eğer geçerli bir çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması uygulanabiliyorsa, bu oran azaltılabilir veya tamamen muaf tutulabilir.

AB Faiz ve Telif Hakları Direktifi: AB içinde ilişkili şirketler arasında ödenen faizler, bu direktif uyarınca vergiden muaf tutulabilir; direktif Çek yasalarına dahil edilmiştir.

Pratik Uygulama

Temettü veya faiz ödeyen şirketler: Her işlem için geçerli kurallar ve şartlar hakkında tam bilgi sahibi olmalı ve uygulanacak vergi oranını ve mevcut olabilecek muafiyet veya indirimleri belirlemelidir.

Temettü veya faiz alan mükellefler: Ulusal ve uluslararası yasaların doğru ve zamanında vergi beyannamesi ve ödemeleriyle uyumlu olmasını sağlamalıdır.

Bu vergilendirme önlemleri, yabancı kaynaklı gelir üzerindeki vergilendirme ile sınır ötesi iş ve yatırımların teşviki arasında uygun bir denge sağlar.

Çek Cumhuriyeti’nde Fikri Mülkiyet Telif Haklarının Vergilendirilmesi

Bu önlemler, şirketlerin uluslararası doğası ve devletler arası anlaşmalar dikkate alınarak fikri mülkiyet gelirlerinin doğru vergilendirilmesini sağlar.

Sınır Ötesi Kurumsal İşlemler – Çek Cumhuriyeti Vergi Düzenlemeleri

Faiz İndirimi Sınırlaması

Borç/Özsermaye Oranı:

• Borç/özsermaye oranı sınırları: Bankalar ve sigorta şirketleri için maksimum 6:1; diğer şirketler için 4:1. Bu sınırları aşan faizler vergi indirimi olarak kabul edilmez.
• Faiz indirimi için genel sınırlama: Vergi pozisyonlarına göre düzeltilmiş FAVÖK’ün (faiz, vergi, amortisman ve itfa öncesi kazanç) %30’u.
• Yılda 80 milyon CZK’yı aşan borç finansmanı faizleri için geçerlidir.

Transfer Fiyatlandırması

Vergi otoriteleri, ilişkili taraflarla yapılan işlemlerde fiyatları dikkatle izler.

Fiyatlar piyasa koşullarına uygun olmalıdır (“Ayrıcalı Piyasa İlkesi”).

Uygunsuzluk durumunda, vergi matrahında düzeltmeler ve cezalar uygulanabilir.

Kontrollü Yabancı Şirketler (CFC)

Yabancı iştiraklerin kazançları, CFC olarak değerlendirildiğinde Çek ana şirketi tarafından vergilendirilebilir.

Bir şirket CFC olarak kabul edilir ise:

• Önemli ticari faaliyetlerde bulunmaz
• Gelirinin neredeyse tamamı pasif formdadır
• Ödenen yabancı vergi, Çek Cumhuriyeti’ndeki potansiyel verginin yarısından azdır

Vergi İkameti

Çek Cumhuriyeti’nden kontrol edilen veya fiili yönetim yeri Çek Cumhuriyeti’nde olan şirketler vergi ikameti olarak kabul edilir ve dünya genelindeki gelirleri üzerinden vergi öder.

Telif Ödemeleri

Fikri mülkiyet kullanımı için yurtdışına ödenen faiz ve telifler, genellikle %15 oranında stopaj vergisine tabidir; uluslararası anlaşmalarla azaltılabilir veya kaldırılabilir.

Şirketler İçin Öneriler

Vergi yükümlülüğünü minimumda tutacak şekilde sermaye ve finansman yapısını dikkatle planlayın.

Transfer fiyatlarını düzenli olarak gözden geçirin ve ilgili belgeleri saklayın.

Yurtdışı işlemler için AB direktifleri ve ikili vergi anlaşmaları dikkate alınarak çifte vergilendirmeden kaçınılabilir ve vergi riskleri minimize edilebilir.

Çek Cumhuriyeti Uluslararası Ticaret Vergisi ve Gümrük